روش صحیح مطالعه

باسمه تعالی

روش صحیح مطالعه

مقدمه 
آیا تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که هنگام مطالعه از چه روشی استفاده می‌کنید؟ یک روش مطالعه صحیح و اصولی می‌تواند بسیاری از مشکلات تحصیلی را از بین ببرد. بررسیهای بعمل آمده گویای آن است که افرادی که در زمینه تحصیل موفق بوده‌اند، روش صحیحی برای مطالعه داشتند. یادگیری (learning) مسئله‌ای است که در سراسر طول زندگی انسان بویژه در دوران دانش آموزی و دانشجویی اهمیت زیادی دارد. چرا که دانش آموزان و دانشجویان همیشه در معرض امتحان و آزمون قرار دارند و موفقیت در آن آرزوی بزرگشان است.

باسمه تعالی

روش صحیح مطالعه

مقدمه 
آیا تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که هنگام مطالعه از چه روشی استفاده می‌کنید؟ یک روش مطالعه صحیح و اصولی می‌تواند بسیاری از مشکلات تحصیلی را از بین ببرد. بررسیهای بعمل آمده گویای آن است که افرادی که در زمینه تحصیل موفق بوده‌اند، روش صحیحی برای مطالعه داشتند. یادگیری (learning) مسئله‌ای است که در سراسر طول زندگی انسان بویژه در دوران دانش آموزی و دانشجویی اهمیت زیادی دارد. چرا که دانش آموزان و دانشجویان همیشه در معرض امتحان و آزمون قرار دارند و موفقیت در آن آرزوی بزرگشان است.

شاید به افرادی برخورده باشید که می‌گویند: همه کتابها و جزوه‌ها را می‌خوانم، اما موقع امتحان آنها را فراموش می‌کنم، یا من استعداد درس خواندن را ندارم، چون با اینکه همه مطالب را می‌خوانم اما همیشه نمراتم پایین است و یا ... . بسیاری از اینگونه مشکلات به نداشتن یک روش صحیح برای مطالعه باز می‌گردد. عده‌ای فقط به حفظ کردن مطالب اکتفا می‌کنند، بطوری که یادگیری معنا و مفاهیم را از نظر دور می‌دارند. این امر موجب فراموش شدن مطالب بعد از مدتی می‌شود، در واقع آنچه اهمیت دارد یادگیری معنا و مفهوم است، چیزی که نمی‌توانیم و نباید از آن دور باشیم.برای آنکه مطلبی کاملا آموخته شده و با اندوخته‌های پیشین پیوند یابد، باید حتما معنا داشته باشد، در این صورت احتمال یادگیری بیشتر و احتمال فراموشی کمتر خواهد شد. بنابراین قبل از اینکه خود را محکوم کنیم به نداشتن استعداد درس خواندن ، کمبود هوش ، کمبود علاقه ، عدم تونایی و سایر موارد ، بهتر است نواقص خود را در مطالعه کردن بیابیم و به اصطلاح آنها بپردازیم. در اینصورت به لذت درس خواندن پی خواهیم برد. اولین قدم در این راستا آن است با اندکی تفکر عادتهای نامطلوب خود را در مطالعه یافته و سپس عادتهای مطلوب جایگزین آن گردد.

1- مرحله پیش خوانی

کتاب را اجمالی و سطحی نگاه کنید و بخوانید. در این مرحله باید به تصاویر و عنوان فصل و بخش‌های مختلف کتاب و... توجه کرد.هدف ایجاد یک دید کلی نسبت به کتاب و ارتباط بخش‌های مختلف به یکدیگر است.می توانید این سؤالات را از خود بپرسید و درباره آن فکر کنید:

در مورد این موضوع چه می دانم؟

چه چیزهایی می خواهم یاد بگیرم؟

چه مطلبی به نظرتان آشناست؟

چه چیزهایی به نظرتان تازگی دارد؟

درک کلی شما از موضوع چیست؟

2- مرحله سؤال کردن

پس از مطالعه اجمالی و سطحی کتاب به طرح سؤال در مورد آن بپردازید.این کار باعث افزایش دقت و تمرکز و سرعت و سهولت یادگیری می‌گردد.

3- مرحله خواندن

در این مرحله به خواندن دقیق و کامل مطالب پرداخته که هدف فهمیدن کلیات و جزئیات مطالب و پاسخگویی به سؤالات مرحله قبل مباشد.این مرحله نیز خود به چند بخش تشکیل می‌شود که عبارت‌اند از:

1- مطالعه دقیق و درک مطلب:

در این مرحله کار خاصی صورت نمی‌گیرد اما رکن اصلی این بخش که نخستین عامل در یادگیری است،توجه یا دقت است.یعنی تمرکز انتخابی روی بخشی از اطلاعات که به حافظه حسی واردشده‌اند.پس توجه و دقت پل بین حافظه حسی و حافظه کوتاه مدت است. هم چنین به یاد داشته باشیم حداکثر زمانی که هر شخص می تواند روی چیزی تمرکز کند 30 دقیقه است و 5 الی 10 دقیقه استراحت بین هر 30 دقیقه مطالعه لازم است.

2- تداعی و ایجاد نوعی رابطه معنادار بین مطالب و دانسته ها و اطلاعات جدید و قبلی و همچنین تجسم(که عامل مهم انتقال اطلاعات از حافظه ی کوتاه مدت به حافظه ی بلند مدت است):

الف)ایجاد ارتباط بین مطالب:

ایجاد ارتباط بین مطالب یعنی ایجاد نوعی رابطه معنادار بین مطالب و دانسته ها و اطلاعات جدید و قبلی.در این بخش باید مطالب را به گونه ای به هم ربط دهیم. هر یک از موضوعات و مطالب یک حلقه زنجیر هستند. آن گاه به کمک ایجاد نوعی ارتباط معنادار به هم پیوند داده می شوند.برای سهولت در انجام این کار می توانیم از سؤال هایی استفاده نماییم،مانند:

این مطالب چه ارتباطی دارند؟

چرا ارتباط داردند؟

چگونه ارتباط دارند؟

با کدام جزء زندگی ات ارتباط دارند؟

ب)تداعی:

تداعی یعنی به وسیله یکی دیگری را به یادآوردن و به معنی دیگری پی بردن.هر یک از موضوعات و مطالب یک حلقه زنجیر هستند.آن گاه به کمک سیستم های تداعی به هم پیوند داده می شوند.مستلزم تداعی وجود و ایجاد رابطه ای معنادار است.این بدان معناست که برای ایجاد یک سیستم تداعی وجود رابطه بین مطالب لازم است اما برای ایجاد رابطه بین مطالب به تداعی نیاز نیست.هر چه سیستم تداعی غیر منطقی تر و مضحک تر و غیرواقعی تر باشد بهتر است.

ج)تجسم:

تداعی و ایجاد ارتباط بین مطالب به تنهایی کافی نیستند بلکه باید اطلاعات را به وضوح و آشکارا در ذهن تجسم کرد.تجسم از اعمال نیمکره راست است.بنابراین اگر در هنگام به یادسپاری مطالب از هر دو نیمکره کمک بگیرید بهتر نیز است.

3- سازماندهی:

 برای سازماندهی مطالب استخراج سه بخش از متن اصلی لازم می باشد:

موضوع اصلی: موضوعی که تمامی مطالب را در بر می‌گیرد و بقیه مطالب حول و حوش آن می‌چرخد.

نکته‌های اصلی: خطوط و اندیشه‌های اصلی و مهم هستند که در مجموع موضوع اصلی را می‌سازند و از صراحت بیشتری برخوردار است.

نکات جزئی: اطلاعات جزئی‌تر هستند که بصورت مثالها ، نمونه‌ها ، عکس و تصویر اطلاعات واقعی مطرح می‌گردند.

4- خلاصه نویسی:

الف)یادداشت برداری:

یادداشت برداری عبارت است از برداشت کلیدی ترین مفاهیم هر مطلب.کلمات کلیدی یعنی کلماتی که بخش های اصلی مطلب را می سازند و کل مطلب را به یاد می آورند و تداعی گر نیز هستند.دو ویژگی مهم یادداشت برداری:

1- اول اینکه باید خلاصه و کلیدی باشد.

2- همه چیزهایی که بند و متن قصد انتقال آن را به شما داشته یادآوری نماید.(نه اینکه هر خط متن را که مهم تلقی می کنیم همه را یادداشت کنیم.)

ب)حاشیه نویسی:

هر مطلبی که نوشته می شود با هدف انتقال یک سری مطالب جدید و مهم به مخاطب می باشد.برای انتقال بهتر داستان و مثال هایی به آن مطلب جدید و اصلی اضافه می شود به عبارت دیگر برای انتقال یک جمله ی کلیدی که معمولاً در اولین یا آخرین جمله ی هر پاراگراف است.دومین قدم در کار خلاصه نویسی این است که کلیدی ترین جمله ی هر پاراگراف را استخراج کرده و به زبان خودتان،نه کتابی در حاشیه ی کتاب یا جزوه یادداشت کنید.در پایان هر پاراگراف از خودتان بپرسید این پاراگراف قصد داشت چه مطلبی را به من بیاموزد و آن را در یک جمله و با زبان خودتان،نه کتابی بیان کرده و یادداشت نمایید.می توانید سؤال،انتقاد و هر مطلب دیگری که مربوط به همان موضوع است و از جایی دیگر خوانده اید حاشیه نویسی کنید.

فرق یادداشت برداری با حاشیه نویسی:

 حجم یادداشت برداری نسبت به حاشیه نویسی کم تر است و خلاصه و کلیدی تر است.در یادداشت برداری کلیدی ترین مفاهیم هر مطلب که تمام مطلب را به یاد می آورد نوشته می شود امّا در حاشیه نویسی پس از درک مطلب کلیدی ترین جمله‌ ی هر پاراگراف که آن بند قصد انتقال آن را به وسیله مثال ها داشته برداشت کرده و به زبان خود نوشته و از خود می پرسیم که این پاراگراف قصد داشت چه مطلبی را به من بیاموزد و آن را در یک جمله و با زبان خودتان،نه کتابی بیان کرده و یادداشت نمایید و همچنین از انتقاد و سؤال نیز استفاده می کنیم.در حاشیه نویسی برخلاف یادداشت برداری به زبان خود آن مطلب را توضیح می دهیم.

بهترین روش خلاصه نویسی:

درخت حافظه:

مورد استفاده در مطالب قابل سازماندهی و طبقه بندی.

طرز ترسیم آن:

1-   موضوع اصلی را در پایین و گوشه ی صفحه بنویسید و دور آن خط بکشید و از این قسمت خطی به بالای صفحه امتداد دهید.(بکشید)

2-   خطوطی را از خط اصلی منشعب کرده و نکات مهم مرتبط با موضوع را در کنار این خطوط بنویسید.

3-   اگر مطلب دیگری در ارتباط با نکات قبلی وجود دارد،خطوط قبلی را انشعاب داده و آن مطالب را بنویسید.

4-   خطوط قبلی را باز هم انشعاب داده و مطالب جزئی تر را در کنار آن ها بنویسید.

چند نکته:

- در بالای صفحه تاریخ رسم درخت حافظه را بنویسید.

- مطالب را به صورت کلمات و عبارات کلیدی بر روی درخت حافظه یادداشت کنید و از توضیحات اضافی بپرهیزید.

- فقط 20٪ اطلاعات باید بر روی درخت حافظه نوشته شود و 80٪ بقیه در حافظه نگهداری می شود .در هنگام دوره کردن اگر چند بار کلمات کلیدی را مرور کنید،ذهن فعال شده و بقیه مطالب را به یاد می آورد.

- خوش خط و خوانا بنویسید.کلمات را با فاصله و خوانا بنویسید تا در خواندن آن ها دچار مشکل نشوید.

- برای مشخص کردن مطالب متفاوت،از رنگ های مختلف استفاده کنید.این کار از سردگمی شما جلوگیری کرده و به فهم مطلب کمک می کند.می توانید شاخه ی اصلی را با یک رنگ مشخص کرده و شاخه های منشعب شده را با رنگ دیگری و به همین ترتیب تا آخر.

- از نشانه ها و تصاویر استفاده کنید.در جایی که لازم است از نشانه ها و نقاشی های کوچکی که برایتان معنی دار و مرتبط با موضوع است،استفاده کنید.زیرا هنگام یادآوری مطالب،تصاویر سریع تر از کلمات به ذهن خطور می کنند و راحت تر به یاد آورده می شوند.

چند نکته در مورد مرحله خواندن:

1.     توجه یا دقت در هنگام مطالعه امری ضروری است. یعنی تمرکز انتخابی روی بخشی از اطلاعات که به حافظه حسی واردشده‌اند.پس توجه و دقت پل بین حافظه حسی و حافظه کوتاه مدت است.

2.     به یاد داشته باشیم حداکثر زمانی که هر شخص می تواند روی چیزی تمرکز کند 30 دقیقه است و 5 الی 10 دقیقه استراحت بین هر 30 دقیقه مطالعه لازم است.

3.     مطالعه باید مانند غذا خوردن لقمه لقمه  باشد تا حافظه موفق تر باشد یعنی همه درس را یکجا و یک زمان نخوانیم و هر بخش را برای زمانی متفاوت تقسیم بندی کنید.

4.     آرام و آهسته خواندن مطالب سخت.

5.     باید مطالب با چشم ها خوانده شود نه با لب ها.

6.     انتخاب مکان مناسب برای مطالعه.

7.     پیش از مطالعه از خوردن غذاهای چرب و سنگین بپرهیزید.

8.     حداقل بعد از 1 ساعت خوردن غذا مطالعه را شروع کنید.

9.     با وضو و نام و یاد خداوند شروع به مطالعه نمایید.

4- مرحله تفکر

درباره مطلب فکر کنید.

5- مرحله از حفظ گفتنی

بدون مراجعه به کتاب و به وسیله خلاصه نویسی ها و... از حفظ گفتن و توضیح در مقابل آینه یا توضیح برای یک شخص و هم چنین پاسخ به سؤالات طرح شده در مراحل قبل.(مرحله 2:سؤال کردن)

6- مرحله مرور 

این مرحله ، که مرحله آزمون نیز می‌باشد، در پایان هر فصل انجام می‌گیرد. در اینجا به مرور موضوعات اصلی و نکات مهم پرداخته و در صورت برخورد با موضوعات مورد اشکال به متن اصلی یا مرجع مراجعه شود. یکی از راههای کمک به این مرحله پاسخگوئی به سئوالات و تمرینات پایان فصل است: اجرای این مرحله می‌تواند مقداری از اضطراب امتحان را کاهش دهد.با توجه به این که با گذشت تنها 24 ساعت بعد از مطالعه بیشتر مطالب فراموش می شوند و تنها رأس مطالب باقی می مانند پس مرورهای متوالی و پی در پی راه حل است.همیشه باید به فاصله زمانی بین مرورها توجه کرد تا از فراموشی جلوگیری شود.بهترین فاصله زمانی بین مرورها به شرح زیر است:

چند نکته برای موفقیت:

1- توجه یا دقت در هنگام مطالعه امری ضروری است. یعنی تمرکز انتخابی روی بخشی از اطلاعات که به حافظه حسی واردشده‌اند.پس توجه و دقت پل بین حافظه حسی و حافظه کوتاه مدت است.

2- به یاد داشته باشیم حداکثر زمانی که هر شخص می تواند روی چیزی تمرکز کند 30 دقیقه است و 5 الی 10 دقیقه استراحت بین هر 30 دقیقه مطالعه لازم است.

3- مطالعه باید مانند غذا خوردن لقمه لقمه  باشد تا حافظه موفق تر باشد یعنی همه درس را یکجا و یک زمان نخوانیم و هر بخش را برای زمانی متفاوت تقسیم بندی کنید.

4- آرام و آهسته خواندن مطالب سخت.

5- باید مطالب با چشم ها خوانده شود نه با لب ها.

6-  انتخاب مکان مناسب برای مطالعه.

7- پیش از مطالعه از خوردن غذاهای چرب و سنگین بپرهیزید.

8- حداقل بعد از 1 ساعت خوردن غذا مطالعه را شروع کنید.

9- با وضو و نام و یاد خداوند شروع به مطالعه نمایید.

10- تهیه کردن مطالبی که معلم قرار است تدریس کند.

11- داشتن تمرکز در کلاس.

12- نت برداری از سخنان معلم.

13- خواندن درس ها در همان روز تدریس و دوباره خواندن آن در روزی که درس را دوباره داریم.

14- کارها و مرور ها و یادآوری ها را در سالنامه یادداشت نمایید.

14- ایجاد دفتر موفقیت ها، پیشرفت ها، کارهای در حال انجام و....

15- تشویق و تنبیه خود.

16- زکات علم.

17- ایجاد پاکتی در هر کتاب برای نگه داری سؤال ها،‌ پیشنهادها، برگه های امتحانات و... مربوط به هر درس.

15- در مواقع نا امیدی و خستگی قرائت قرآن توجه به معنی آن.

16- بدانیم که علم برای دانایی خود است نه برای ثروت.

17- مطمئن باشیم که خداوند کمک مان می کند.

18- قدر لحظه ها را بدانیم.

19- خودتان راباورکنید.یعنی اینکه باور کنیدکه می توانید.مگرشمااز دیگران چه کم دارید؟اراده وتصمیم موفقیت که دارید،پس چرااز آن به خوبی استفاده نکنید؟

20- این عبارت را با خط خوش بنویسید ونصب العین خود قرار دهیدوعمل کنید :

«دانایی،توانایی است وخواستن،توانستن،پس بخوان تابتوانی»

21- همیشه منظم بوده و برنامه ریزی داشته باشید. البته از آن نیز پیروی نمایید.

22- آموختن مطالب یاد گرفته به شخصی و در غیر این صورت برای خود در مقابل آینه توضیح دهید.

23- همواره انگیزه ها و هدف های خود را معین و یادداشت نمایید.

24- نمونه سؤالهای امتحانی سالهای گذشته راپیدا کنید پاسخ آنها راهم پیدا کرده وبنویسیدویادبگیرید،چراکه حداقل 40درصدسؤالها از سؤالهای سال گذشته است ودیگر این که شما بانمونه سؤال هاآشنا می شوید که هنگام مطالعه چه قسمت هایی را بیشتر مطالعه کنید ونکات مهم کدام قسمتها هستند.

25- درس جغرافی را با نقشه یاد بگیریدواز نقشه های گنگ استفاده کنید تا مطالب بخوبی در ذهن شما جاسازی شود.

26- در جلسه امتحان تا آخرین لحظه بنشینید وخوب هم فکر کنید.

27- پاسخ همه سؤالات را دربرگه امتحانی بنویسید وهیچ سؤالی را بدون پاسخ نگذارید.هرچندکه اشتباه پاسخ بدهید چرا که همین پاسخ شما از بی هیچی بهتر است.اگر هم ندانستید که چه بنویسیدهمان سؤال را دوباره تکرار کنید ودرباره کلمه های سؤال توضیح دهید.

28- سعی کنید خودتان را طوری عادت دهیدکه درس خواندن ومطالعه بهترین تفریح وسرگرمی باشد وبا آن خستگی های روزانه تان را ازبین ببرد.

29- «کینه ای از هیچ کس به دل نگیرید»دل دریایی داشته باشیدوهمه راببخشید.چراکه گذشت ومردانگی خصلت مردان بزرگ است.

30- در زندگانی کاری و درسی که دارید،به فکردیگران نیز باشید وبه آنهاکمک کنید تا دیگران نیز به فکر شما باشندوبه شما کمک کنند،یعنی این که هرجا که هستید وبه هرجا که رسیدید،خدمت خدا وخلق خدا را فراموش نکنید.

31- با آدم های خوب واهل علم نشست و بر خاست کنید تا شما نیز جزو خوشبخت ترین هاوبهترین هاشوید.

32- همواره از کسی که از اوعلم می آموزید،تشکر وسپاسگذاری کنید تا اونیز بتواند از آنچه که می داند،بهترینش را دراختیارتان بگذارد.

33- آخرین ومهمترین نکته در یادگیری علم ودانش این که:خدارا هرگز فراموش نکنیدو هر کاری راکه می خواهیدآغاز کنیدبا نام ویاد خد اباشد تا خداوند شما را در ادامه ی راه یادگیری بهتر یاری می کند.خدای رانیزشاکروسپاسگذارباشیدچراکه:«شکر نعمت نعمتت افزون کند.»